आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन: समावेशकता आणि संवाद साजरा करणारा दिवस
संवाद हा माणसाच्या जीवनाचा गाभा आहे आणि भाषा हा व्यक्तींना जोडणारा पूल आहे. बहुतेक लोक तोंडी भाषेचा वापर करतात, परंतु जगभरात लाखो लोक आपल्या भावना व्यक्त करण्यासाठी सांकेतिक भाषा वापरतात.
या भाषेच्या महत्त्वाला मान्यता देण्यासाठी, संयुक्त राष्ट्राने २३ सप्टेंबर हा दिवस आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन म्हणून घोषित केला. हा दिवस फक्त सांकेतिक भाषाच नव्हे तर जगभरातील भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधतेचा उत्सव साजरा करतो, आणि बधिर व श्रवणक्षमता नसलेल्या समुदायांसाठी समावेश वाढवण्याचे प्रोत्साहन देतो.
सांकेतिक भाषा म्हणजे काय?
सांकेतिक भाषा ही केवळ तोंडी भाषेची पर्यायी पद्धत नसून, तिची स्वतःची व्याकरण, वाक्यरचना, आणि रचना असलेली पूर्ण विकसित भाषा आहे. ही तोंडी भाषेचा अनुवाद नसून स्वतंत्र भाषा आहे. जगभरात विविध सांकेतिक भाषा आहेत, ज्यांमध्ये सांस्कृतिक आणि परंपरेचे प्रतिबिंब आढळते. उदाहरणार्थ, अमेरिकन सांकेतिक भाषा (ASL), ब्रिटिश सांकेतिक भाषा (BSL) आणि भारतीय सांकेतिक भाषा (ISL) या वेगवेगळ्या भाषा आहेत, ज्या इंग्रजी, हिंदी किंवा इतर तोंडी भाषांना थेट अनुक्रमण करत नाहीत.
आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिनाचे महत्त्व
आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिनाचे अनेक उद्दिष्टे आहेत:
- जागरूकता निर्माण करणे: या दिवसाचा एक महत्त्वाचा उद्देश म्हणजे सांकेतिक भाषेच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे. अनेक बधिर व्यक्तींना शिक्षण, नोकरी, आणि मूलभूत सेवा मिळवण्यासाठी आव्हाने सहन करावी लागतात कारण सांकेतिक भाषेबाबत पुरेशी माहिती आणि समर्थन नाही.
- मानवी हक्कांचा प्रचार: सांकेतिक भाषा बधिर आणि श्रवणक्षम व्यक्तींचे हक्क सुनिश्चित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. अक्षम व्यक्तींच्या हक्कांसाठीच्या करारानुसार, सांकेतिक भाषेला हक्क म्हणून मान्यता दिली पाहिजे, ज्यामुळे बधिर व्यक्तींना समान संधी मिळतील.
- स्वीकृतीला प्रोत्साहन: हा दिवस समुदायांना भाषांची आणि संस्कृतींची विविधता स्वीकारण्यास प्रोत्साहित करतो. सांकेतिक भाषेची स्वीकृती समाजाला अधिक समावेशक बनवते, ज्यामुळे बधिर व्यक्तींना महत्त्वाची वाटचाल वाटते.
- शिक्षणास समर्थन: सांकेतिक भाषेच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकून, हा दिवस बधिर मुलांसाठी चांगल्या शिक्षण प्रणालींच्या आवश्यकतेवर देखील भर देतो. सांकेतिक भाषेचा लवकर प्रवेश मुलांना भाषिक आणि बौद्धिक कौशल्ये विकसित करण्यास मदत करतो, जे त्यांच्या एकूण वाढीसाठी आवश्यक आहे.
सांकेतिक भाषेच्या जागतिक आकडेवारी
जगभरात सुमारे ७२ दशलक्ष बधिर व्यक्ती आहेत, आणि ३०० पेक्षा जास्त विविध सांकेतिक भाषा वापरल्या जातात. अनेक देशांमध्ये सांकेतिक भाषांना अधिकृत मान्यता मिळाली नाही, ज्यामुळे बधिर समुदायांची प्रगती रोखली जाते. तथापि, युगांडा, न्यूझीलंड, आणि दक्षिण आफ्रिका सारख्या देशांनी सांकेतिक भाषेला अधिकृत भाषा म्हणून मान्यता दिली आहे, ज्याने इतर देशांसाठी उदाहरण सेट केले आहे.
भारतामध्ये, भारतीय सांकेतिक भाषेचा (ISL) वापर वाढत आहे. तथापि, त्याच्या व्यापक स्वीकारासाठी आव्हाने कायम आहेत आणि शाळा, कार्यस्थळे, आणि सार्वजनिक सेवा यांमध्ये त्याच्या शिकवणुकीसाठी आणि वापरासाठी पुरेसे साधन उपलब्ध करून देण्याची गरज आहे. भारतीय सांकेतिक भाषा संशोधन आणि प्रशिक्षण केंद्र (ISLRTC) ISL ची प्रमाणितीकरण करण्यासाठी आणि भारतभर त्याचा प्रचार करण्यासाठी सक्रियपणे काम करत आहे.
हे पण वाचा – आजचा सुविचार
तंत्रज्ञानाची भूमिका
तंत्रज्ञानाने बधिर समुदायासाठी संवादातली अडथळे दूर करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. व्हिडिओ रिले सेवा, ज्याद्वारे बधिर व्यक्ती सांकेतिक भाषा अनुवादकांद्वारे संवाद साधू शकतात, पासून ते स्पीच-टू-टेक्स्ट अँप्स, ज्यांनी तोंडी भाषेला लिखित शब्दांमध्ये बदलले आहे, तंत्रज्ञानाने संवाद अधिक सुलभ केला आहे.
सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्स ने बधिर व्यक्तींना आपली कहाणी सांगण्यासाठी, जागरूकता निर्माण करण्यासाठी, आणि त्यांच्या हक्कांसाठी समर्थन करण्यासाठी एक आवाज दिला आहे. अलीकडच्या वर्षांत, YouTube आणि Instagram सारख्या प्लॅटफॉर्मवर सांकेतिक भाषेत सामग्री तयार करणाऱ्या निर्मात्यांच्या संख्येत वाढ झाली आहे, ज्यामुळे बधिर समुदायाला अधिक दृश्यमानता मिळाली आहे.
तुम्ही बधिर समुदायाला कसा पाठिंबा देऊ शकता?
बधिर समुदायाला पाठिंबा देणे जागरूकता आणि समजूतदारपणाने सुरू होते. येथे काही मार्ग आहेत ज्याद्वारे तुम्ही योगदान देऊ शकता:
- सांकेतिक भाषा शिका: काही मूलभूत संकेत किंवा अधिक सखोल सांकेतिक भाषा शिकणे हे खूप फायदेशीर ठरू शकते. यासाठी अनेक ऑनलाइन संसाधने आणि समुदाय वर्ग उपलब्ध आहेत.
- अक्सेसिबिलिटीसाठी समर्थन द्या: तुमच्या कार्यस्थळी, शाळेत किंवा सार्वजनिक ठिकाणी सांकेतिक भाषा अनुवादकांचा वापर आणि कॅप्शनिंग सेवांसाठी समर्थन द्या. उपलब्धता हा अधिकार आहे, विशेषाधिकार नाही.
- बधिर सामग्री निर्मात्यांना समर्थन द्या: अनेक बधिर व्यक्ती त्यांचे अनुभव आणि आव्हाने अधोरेखित करणारी सामग्री तयार करतात. त्यांच्या कामाचे अनुसरण करून, सामायिक करून, आणि समर्थन करून, तुम्ही जागरूकता वाढवू शकता आणि समावेश वाढवू शकता.
- विविधतेचा उत्सव साजरा करा: भाषांची आणि संस्कृतींची विविधता स्वीकारा, आणि सांकेतिक भाषा ही मानवी संवादाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे हे लक्षात ठेवा. बधिर समुदायाचा अनोखा दृष्टिकोन साजरा करा आणि त्यांचा सन्मान करा.
निष्कर्ष
आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन आपल्याला स्मरण करून देतो की संवाद केवळ तोंडी शब्दांपुरता मर्यादित नाही. यात सांकेतिक भाषेचा सुंदर आणि अभिव्यक्तिपूर्ण जग देखील समाविष्ट आहे. जागरूकता वाढवून, हक्कांसाठी समर्थन देऊन, आणि समावेशाला प्रोत्साहन देऊन, आपण बधिर आणि श्रवणक्षम समुदायाला आदर, मान्यता, आणि समर्थन देऊ शकतो. चला आपण सर्वांनी एकत्र येऊन अधिक समावेशक समाजाकडे एक पाऊल टाकू, जिथे प्रत्येक व्यक्ती, त्यांच्या संवादाच्या पद्धती कशाही असल्या तरी, ऐकली जाते, समजली जाते, आणि महत्त्वाची मानली जाते.
